Słowniczek naszej nowomowy

Fronda 2003, 7 s.
Można wyróżnić dwie operacje na słowniku, jakie cechują język współczesnej nowomowy propagandowej, a czasami w ogóle język mediów; najbardziej są one widoczne w rzeczonej poprawności politycznej, zabarwionej lewicowo. Pierwsza operacja, to usuwanie pewnych słów i zastępowanie ich innymi, o wyraźnie odmiennym odcieniu albo w ogóle innego rodzaju. Kto używa starych słów i nazywa rzeczy po imieniu, oskarżany bywa o zacofanie umysłowe oraz obrażanie ludzi.
Druga metoda polega na nadawaniu starym wyrażeniom odmiennego sensu lub przynajmniej kontekstu, by kojarzyły się z czymś innym, niż przedtem. Dawne znaczenie znika i trudno je wyrazić; odpowiadające mu pojęcie wypierane jest ze świadomości. Kto używa takich słów w ich innym niż „medialne znaczeniach, ryzykuje brak zrozumienia u odbiorców.
Operacje te mogą być nieszkodliwe lub tylko irytujące, ale bywają też groźne, i to nie tylko dla
porządku w myśleniu. Są przecież kraje i miejsca, w których mówienie „po staremu grozi kłopotami
w pracy, potępieniem w mediach, a w skrajnych przypadkach wyrokiem. Zarazem metody te często
śmieszne w swoim zadufaniu i sztuczności; nietrudno przekłuć balon eufemizmów i ujawnić manipulację, jeśli tylko cicha cenzura temu nie zapobiegnie (obawiam się, że dla niektórych wykazy poniższe staną się poradnikiem cenzora.).
Proponuję tu dwie listy słów i zwrotów takiej manipulacji poddawanych: słowa eliminowane i
słowa przenicowane. Przykłady pochodzą głównie z Polski. Przy pierwszej kategorii podaję zaraz
odpowiednik starego wyrażenia w nowomowie. Przy drugiej — najpierw sens pomijany, a potem sens zakładany przez propagandę; terminy i znaczenia propagandowe podano odpowiednim dla nich drukiem pochyłym.